Της Άντρης Χαραλάμπους*
Οι δήμοι θα πρέπει να διαχειριστούν αυτές τις παράκτιες ζώνες με παρεμβάσεις που να εξυπηρετούν τη φυσική αποστολή των παραλιών
Οι οργανωμένοι χώροι παραλίας με αρχές αειφορικής διαχείρισης αποτελούν βασικό ζητούμενο για την Κύπρο, καθώς ο τουρισμός αποτελεί αναμφίβολα έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς «πνεύμονες» της κυπριακής οικονομίας και συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνικο-οικονομική εξέλιξη της χώρας, ενώ σημαντική είναι η συνεισφορά του στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, στις επενδύσεις και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ανησυχητικές είναι επίσης οι επιστημονικές ενδείξεις, οι οποίες προβάλλουν την Κύπρο να παρουσιάζει φαινόμενα ερημοποίησης.
Το τρίπτυχο «ήλιος, άμμος και θάλασσα» παραμένει βασικό κίνητρο για τον εισερχόμενο τουρισμό, δεδομένου κυρίως ότι η ποιότητα των υδάτων κολύμβησης στην Κύπρο απαντάται σε ελάχιστα σημεία παγκοσμίως. Παρόλα αυτά, δυστυχώς η διαχείριση των ακτών, αλλά και η ποιότητα των παραλιακών εγκαταστάσεων στην Κύπρο, δεν είναι η κατάλληλη προκειμένου να διασφαλίσει αυτό το φυσικό προτέρημα. Με παράδειγμα τις παράνομες παρεμβάσεις που παρατηρούνται σε θαλάσσιες περιοχές της Ελεύθερης Περιοχής Αμμοχώστου (παραλία Βυζακιά στον Πρωταρά, παραλίες Περνέρα, Κόννου και Σκούταρη...). Παράλληλα, παρατηρούνται διάφορες επεμβάσεις από δήμους και κοινότητες σε παραλίες, που καθόλου δεν συντείνουν στην αειφόρο ανάπτυξη των παραλιών μας, παρά μόνο στο να εξυπηρετήσουν όσους περισσότερους επισκέπτες μπορούν, αγνοώντας τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της κάθε περιοχής.
Δυστυχώς η νομοθεσία δεν εξασφαλίζει τους όρους εκείνους, που να προδιαγράφουν τις απαιτήσεις και τους όρους λειτουργίας μιας οργανωμένης παραλίας. Βάσει της διεθνούς εμπειρίας, προτείνεται αποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης ακτών, που περιλαμβάνει τις αρχές ασφάλειας για τις παραλιακές εγκαταστάσεις, όπως ορίζονται από διεθνή πρότυπα και τη νομοθεσία, στις απαιτήσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης και της αειφόρου ανάπτυξης.
Τι σημαίνει αειφόρος ανάπτυξη μιας παραλίας;
Η «αειφόρος παραλία» είναι αυτή που διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές ασφάλειας για τους χρήστες και παρέχει όλες εκείνες τις ανέσεις, χωρίς όμως να δημιουργούνται περιβαλλοντικές ή κοινωνικές πιέσεις στην περιοχή.
Ως βασικές προϋποθέσεις για τον σχεδιασμό μιας οργανωμένης παραλίας τίθενται η τήρηση της νομοθεσίας αναφορικά με την ποιότητα των υδάτων, η εμπλοκή όλων των ενδιαφερομένων μερών, αλλά και η ισχυρή θέληση της πολιτείας να θέσει όρους και κανόνες σχετικά με τη διαχείριση των οργανωμένων παραλιών.
Για να επιτευχθούν όλα αυτά, απαιτείται η διαρκής εγρήγορση των πολιτών σε κάθε βήμα της διαδικασίας για την ανάληψη της ευθύνης διαχείρισης και της υλοποίησης από τον δήμο των αναγκαίων έργων ανάπλασης, για την ανάδειξη και προστασία των παραλιών, με γνώμονα πάντοτε τον κοινόχρηστο χαρακτήρα κατά τον νόμο και την ελεύθερη, απρόσκοπτη πρόσβαση όλων των πολιτών σε αυτές.
Οι δήμοι είναι εξ ορισμού οι φυσικοί φορείς διαχείρισης και προστασίας των παράκτιων περιοχών που βρίσκονται μέσα στα χωρικά όρια της διοικητικής αρμοδιότητάς τους. Η διαχείριση των παράκτιων περιοχών θα πρέπει επίσης να γίνεται με απόλυτο σεβασμό στον πολίτη και να διασφαλίζεται η κοινοχρηστία τους ως δημόσιο αγαθό. Είναι αποδεκτό και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι οι παράκτιες-παραλιακές περιοχές αποτελούν ευαίσθητα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα και το κράτος και οι φορείς του, σύμφωνα με τον νόμο αλλά και τις διεθνείς συμβάσεις, οφείλουν πρώτιστα να διασφαλίζουν την προστασία και αειφόρο βιωσιμότητά τους σε κάθε περίπτωση.
Σαν γραφείο πιστεύουμε πως οι παράκτιες ζώνες τόσο της Ελεύθερης Περιοχής Αμμοχώστου, αλλά και ολόκληρης της Κύπρου δεν πρέπει να είναι περιοχές εμπορικής εκμετάλλευσης. Ταυτόχρονα, η διασφάλιση της ελεύθερης, δωρεάν και ανεμπόδιστης πρόσβασης όλων των πολιτών θα πρέπει να είναι το πρώτο μέλημα κάθε σχεδιασμού και παρέμβασης ήπιων χρήσεων. Οι αρμόδιες Αρχές θα πρέπει να προχωρήσουν στη σταδιακή κατεδάφιση των παράνομων αυθαίρετων κατασκευών, καθώς και εγκαταστάσεων – χρήσεων μη συμβατών με την παραλία και την άμεση αποκατάσταση των παράκτιων περιοχών. Είναι επίσης αναγκαίο να γίνει άμεσα επικαιροποίηση της νομοθεσίας για τις παραλίες και η πραγματοποίηση του προβλεπόμενου περιφερειακού σχεδιασμού.
Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να παραβλέπεται η συμμετοχή των δήμων και των τοπικών κοινωνιών στον σχεδιασμό και την προώθηση ήπιας μορφής ανάπτυξης και προστασίας των παράκτιων ζωνών.
Τέλος, οι δήμοι θα πρέπει να διαχειριστούν αυτές τις παράκτιες ζώνες με παρεμβάσεις ήπιων χρήσεων, οι οποίες εξυπηρετούν τη φυσική αποστολή των παραλιών.
* Επικεφαλής Γραφείου Περιβάλλοντος ΑΚΕΛ Αμμοχώστου.