Ακριβή μου στέγη
Του Γιώργου Γεωργίου
Οι αξίες των ακινήτων πήραν την ανιούσα, οι χρεώσεις λογιστών και δικηγόρων παραμένουν απλησίαστες για τον μέσο πολίτη. Το αλισβερίσι με τα διαβατήρια, τους πύργους και τις μεγάλες «μπίζνες» χαλάει το «παζάρι» και φτωχοποιεί τη μεσαία τάξη καθώς καθιστά αγαθά και υπηρεσίες απλησίαστα ακόμη και για νοικοκυριά με καλά εισοδήματα. Πρόκειται για μια οικονομική ασθένεια που απειλεί να βλάψει κοινωνικά και πολιτικά τη χώρα.
Ο καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστήμιου Κύπρου Σωφρόνης Κληρίδης από το 2017 προειδοποιούσε για το ενδεχόμενο να βρεθούμε μπροστά σε μια μορφή της ολλανδικής νόσου. Ότι δηλαδή «η μεγάλη ανάπτυξη ενός κλάδου της οικονομίας οδηγεί σε αύξηση των τιμών αγαθών και ακινήτων, καθώς και μισθών, σε τέτοιο βαθμό που καθιστά τους υπόλοιπους τομείς μη ανταγωνιστικούς και έχει ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση».
Η ραγδαία ανάπτυξη του οικοδομικού κλάδου και οικοδόμησης κτηρίων πολλές φορές κατά παράβαση των κανονισμών, ως αποτέλεσμα της πολιτικής της κατ’ εξαίρεσης παραχώρησης διαβατηρίων, θα είχε νόημα μόνο πολύ μεσοπρόθεσμα. Μόνο δηλαδή στην περίπτωση που θα δινόταν χρόνος στην οικοδομική βιομηχανία και στον κλάδο των υπηρεσιών να προχωρήσουν συντεταγμένα σε αναθεώρηση στρατηγικής και σε όσο το δυνατόν πιο ανώδυνο περιορισμό των εργασιών τους. Δεν θα έπρεπε το σχέδιο να είναι τα κέρδη από τον έναν «πύργο» να επενδύονται στους επόμενους. Πρόκειται για έναν επικίνδυνο «εθισμό» που θα βάλει τις εταιρείες, τις τράπεζες και τους υπαλλήλους σε μπελάδες στο μέλλον.
Για την ώρα, βάζει σε μπελάδες τους μικρομεσαίους που αναζητούν προσιτή στέγη. Στέλεχος του Υπουργείου Οικονομικών μού εξηγούσε τις προάλλες πως του είναι αδιανόητο να βοηθήσει τα παιδιά του να έχουν τη δική τους κατοικία σε προάστιο στη Λευκωσία. Πως οι τιμές είναι δυσανάλογα υψηλές με τα εισοδήματα τόσο για το κτίσιμο όσο και για την αγορά γης. Δεν το συζητήσαμε περαιτέρω, αλλά είμαι σίγουρος πως ο φίλος αισθάνεται «φτωχός» με καλό εισόδημα. Και αυτό είναι πραγματικότητα, καθώς ο ίδιος και γενικά η μεσαία τάξη όχι μόνο δεν αποτελούν μέρος της στόχευσης των κατασκευαστικών εταιρειών αλλά ανταγωνιστές για εργατικό προσωπικό.
Είναι αδύνατο για τα μεσαία εισοδήματα να προκαλέσουν το ίδιο ενδιαφέρον στους εργολάβους με αυτό που προκαλούν οι πολύ πλούσιοι πελάτες τους. Είναι αδιανόητο για τους κατασκευαστές να αφήσουν τα πολλά, σίγουρα και μάλλον πιο εύκολα χρήματα που παίρνουν από το εξωτερικό για να ασχοληθούν με τις στεγαστικές ανάγκες των μέσων αλλά και χαμηλών εισοδημάτων. Πρόκειται για τεράστιο λάθος. Η στόχευση για στέγαση των «κοινών θνητών» δεν φέρνει τα υπερκέρδη που φέρνουν οι «πύργοι», αλλά είναι σίγουρα πιο βιώσιμο επιχειρηματικό σχέδιο. Πάντα θα υπάρχει ανάγκη για προσιτή στέγαση.
Την ίδια ώρα, οι εργοληπτικές εταιρείες που ασχολούνται με κατασκευές για τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα είναι και πιο συμπαθείς στην κοινωνία. Διαφορετικά θα δει το κράτος ή θα έπρεπε να δει μια επιχείρηση που έπεσε έξω κατασκευάζοντας προσιτές κατοικίες και πολύ διαφορετικά ένα πολυτελές κτήριο. Ας μην γυρέψουν οι εργολάβοι σχέδια διάσωσης και περαιτέρω χαλάρωση των κανονισμών ή κατανόηση από πιστωτές, αν τελικά αποδειχθεί «φούσκα» το σχέδιο «κτίζω τον έναν πύργο μετά τον άλλο». Κανείς δεν θα νομιμοποιείται να τους δει με κατανόηση που πήραν αυτό το ρίσκο. Κανείς δεν θα δει με κατανόηση και τους επόπτες ή τους πιστωτές που αγνόησαν βασικούς κανόνες της οικονομίας και το επέτρεψαν.
Για την ώρα θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τα υψηλά ενοίκια, τα απλησίαστα οικόπεδα και το απαγορευτικό κόστος ανέγερσης κατοικίας, παρά την αύξηση εισοδημάτων. Το θέμα δεν αφορά μόνο την Κύπρο. Για διαφορετικούς λόγους αφορά σχεδόν όλη την Ευρώπη. Από το Βερολίνο μέχρι το Άμστερνταμ και το Δουβλίνο η μόνιμη συζήτηση είναι το κόστος στέγης και πώς θα βοηθηθούν τα μεσαία εισοδήματα. Καλό είναι να δούμε τι γίνεται στο εξωτερικό, τι λύσεις δίνονται ή προτείνονται και πώς αυτές μπορούν να προσαρμοστούν στα δικά μας μεγέθη. Ας μην περιμένουμε πάλι η διόρθωση να έρθει από την αγορά. Γιατί θα έρθει, έστω και από εκεί και δεν θα είναι καθόλου ευχάριστη. Ας ακούσουμε επιτέλους προτάσεις και ιδέες.