Του Παναγιώτη Παναγή*

Το άρθρο 11Β στον περί Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) Νόμο που διέπει το μηχανισμό αντίστροφης χρέωσης στην οικοδομική βιομηχανία έχει τεθεί σε ισχύ εδώ και έξι χρόνια. Πρόσφατα, υπήρξαν συζητήσεις για το αν πρέπει να καταργηθεί.

Τι είναι το άρθρο 11Β; Γιατί υπήρξε ανάγκη να εισαχθεί; Και γιατί δεν πρέπει να καταργηθεί; Όταν παρέχονται οι υπηρεσίες που προνοεί ο νόμος στα πλαίσια οποιουδήποτε έργου πολιτικής μηχανικής μεταξύ δύο Υποκείμενων στο Φόρο Προσώπων (ΥΦΠ) τότε το ΦΠΑ αποδίδεται από το λήπτη με τη μέθοδο της αντίστροφης χρέωσης.

Όταν για παράδειγμα ένας επιχειρηματίας ανάπτυξης γης αγοράζει υπηρεσίες ανέγερσης ακινήτου από κάποιον εργολάβο τότε ο εργολάβος δεν χρεώνει ΦΠΑ στα τιμολόγια του και ο επιχειρηματίας ανάπτυξης γης αυτοχρεώνεται το ΦΠΑ με τη μέθοδο της αντίστροφης χρέωσης ωσάν να παρείχε ο ίδιος τις υπηρεσίες. Στις περιπτώσεις όπου ο λήπτης έχει πλήρη δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ εισροών του, τότε δεν προκύπτει ΦΠΑ πληρωτέος/επιστρεπτέος και η απόδοση του ΦΠΑ είναι απλά λογιστικές εγγραφές.

Γιατί ήταν αναγκαίο να εισαχθεί το άρθρο 11Β; Στις 9 Μαρτίου 2012 δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας ο τροποποιητικός νόμος Ν.16(Ι)/2012,  ο οποίος  πρόσθεσε το άρθρο 11Β στους Περί ΦΠΑ Νόμους Ν.95(Ι)/2000.

Στην έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού που συνόδευσε το νομοσχέδιο σημειώνονται οι εξής λόγοι για τη σχετική τροποποίηση:

• Η τόνωση της ανάπτυξης της οικονομίας, της ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων του κλάδου των κατασκευών, και

• Η πάταξη της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής.

• Ενίσχυση ρευστότητας των επιχειρήσεων του κλάδου των κατασκευών

Πριν την εισαγωγή του άρθρου 11Β ο επιχειρηματίας ανάπτυξης πλήρωνε ΦΠΑ στον εργολάβο βάσει των τιμολογίων που λάμβανε. Έστω και αν είχε δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ εισροών πάντα υπήρχε μια χρονική διαφορά από τη στιγμή που το ΦΠΑ εισροών πληρωνόταν στους εργολάβους μέχρι τη στιγμή που είτε το πιστωτικό υπόλοιπο συμψηφιζόταν με ΦΠΑ εκροών επί των πωλήσεων είτε επιστρεφόταν από το Τμήμα Φορολογίας (ΤΦ). Αυτό δημιουργούσε ανάγκη χρηματοδότησης του ΦΠΑ το οποίο οδηγούσε σε αυξημένο κόστος χρηματοδότησης. Με την εισαγωγή του άρθρου 11Β ο επιχειρηματίας ανάπτυξης γης δεν πληρώνει το ΦΠΑ στους εργολάβους. Το αυτοχρεώνεται με λογιστικές εγγραφές έχοντας άμεσα ένα ουδέτερο φορολογικά αποτέλεσμα.

Πάταξη φοροδιαφυγής

Η εφαρμογή του μηχανισμού της αντίστροφης χρέωσης σε τέτοιου είδους συναλλαγές δίδεται ως επιλογή στα Κράτη Μέλη μέσα από το άρθρο 199(1)(α) της Οδηγίας ΦΠΑ ως ένα άμεσο μέτρο αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής η οποία παρατηρείται σε συγκεκριμένες συναλλαγές. Το πρόβλημα που αντιμετώπισε το ΤΦ στην Κύπρο με τις συγκεκριμένες συναλλαγές ήταν ότι σε αρκετές περιπτώσεις εργολάβοι εγγράφονταν στο μητρώο ΦΠΑ και παρείχαν σχετικές υπηρεσίες χρεώνοντας το ανάλογο ΦΠΑ εκροών στα τιμολόγια τους. Αφού όμως εισέπρατταν τα λεφτά από τους πελάτες τους εξαφανίζονταν χωρίς να αποδώσουν ποτέ το σχετικό ΦΠΑ στη Δημοκρατία. Ταυτόχρονα, οι πελάτες τους διεκδικούσαν το ΦΠΑ εισροών που χρεώθηκαν. Έτσι το ΤΦ αναγκαζόταν να επιστρέψει ΦΠΑ το οποίο δεν είχε εισπράξει ποτέ.

Με την εισαγωγή του άρθρου 11Β δεν υπάρχει ποτέ ανταλλαγή χρημάτων για σκοπούς ΦΠΑ εφόσον ο ΦΠΑ αποδίδεται από το λήπτη και όχι από τον παροχέα, θέτοντάς τέλος στην συγκεκριμένη απάτη.

Θα πρέπει να κρατήσουμε ή να καταργήσουμε το άρθρο 11Β; 

Το κομμάτι της αγοράς ακινήτων που αφορά εκατομμυριούχους αλλοδαπούς επενδυτές που στοχεύουν είτε σε άδεια παραμονής στη Δημοκρατία είτε σε απόκτηση διαβατηρίου, άρχισε να δείχνει σημάδια υπερθέρμανσης και μοιάζει ξανά σαν φούσκα έτοιμη να εκραγεί.

Από την άλλη, η αγορά ακινήτων που αφορά το γηγενή πληθυσμό, αν και παρασύρεται από τα προαναφερθέντα, δεν δείχνει τα ίδια σημάδια προς το παρόν, εφόσον τα ακίνητα που ανεγείρονται για αυτή τη μερίδα του πληθυσμού είναι περιορισμένα. Αυτό καταδεικνύει και η άνοδος των ενοικίων που δείχνει έλλειψη στην προσφορά τέτοιων ακινήτων. Για τα πιο πάνω το άρθρο 11Β δεν είναι ρυθμιστικός παράγοντας, ειδικότερα τώρα που η στρόφιγγα χρηματοδότησης από τις τράπεζες  έχει ανοίξει και πάλι.

Όσο αφορά το κομμάτι της φοροδιαφυγής, το άρθρο 11Β ξεκάθαρα βοήθησε στην εξάλειψη της και τυχόν κατάργηση του θα ανοίξει και πάλι τη νομοθετική πόρτα που επέτρεπε κάτι τέτοιο. Άλλες μέθοδοι πάταξης που έχουν δοκιμαστεί από διάφορες χώρες στο παρελθόν δεν είχαν τα ίδια άμεσα αποτελέσματα.

Όντως φαινομενικά υπάρχει πρόβλημα για τους εργολάβους που είναι αυτοί που επωμίζονται ουσιαστικά το ‘κόστος εφαρμογής’ του άρθρου 11Β, εφόσον αγοράζουν προμήθειες με ΦΠΑ αλλά πραγματοποιούν πωλήσεις χωρίς ΦΠΑ και δεν μπορούν να συμψηφίσουν τα δύο με αποτέλεσμα να καταλήγουν με επιστρεπτέο υπόλοιπο ΦΠΑ.

Για εξομάλυνση του προβλήματος όμως, το ΤΦ έχει επισπεύσει τον έλεγχο των εν λόγω  ΥΦΠ. 

Τώρα που η αγορά άρχισε πλέον να κατανοεί και να εφαρμόζει σωστά το άρθρο 11Β, θα ήταν μεγάλο λάθος να αποσυρθεί, ειδικά τώρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συζητά καθολική επιβολή της αντίστροφης χρέωσης.

*BA, ACA, Συμβούλου, Chelco VAT Ltd (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.