Του Πάνου Λοΐζου Παρρά*
Τα ακριβά ενοίκια δεν είναι μια αφηρημένη έννοια αλλά υφίστανται όταν η μηνιαία δαπάνη για ενοίκιο καταλαμβάνει με¬γάλο μέρος του μηνιαίου μας εισοδήματος. Αν πάρουμε ως παράδειγμα τον μισθό με τον οποίο αμείβεται η πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού (δηλ. 800-1.300 ευρώ μεικτά) το ενοίκιο για ένα μονάρι στη Λεμεσό κυμαίνεται στο 78%-55% του καθαρού εισοδήματος αντίστοιχα. Αυτό συρρικνώνει δραματικά την αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων μας. Διεθνώς, η δαπάνη ενοικίου θεωρείται σε κανονικά επίπεδα όταν δεν ξεπερνά το 25% των καθαρών εισοδημάτων.
Σε μια προσπάθεια να βγει η χώρα από τη βαθιά άφεση του 2013, η κυβέρνηση προχώρησε στο μέτρο για την κατ’ εξαίρεση πολιτογράφηση επενδυτών, με το οποίο όποιος προβαίνει σε μεγάλη επένδυση στη χώρα (αρχικά ήταν 5,5 εκατ. κι έπειτα 2,5 εκατ.), του παραχωρείται η κυπριακή υπηκοότητα. Η κυβέρνηση όμως δεν έμεινε εδώ, αλλά έστρεψε το ενδιαφέρον των επενδυτών προς την ακίνητη περιουσία και μάλιστα σε ακίνητα πολυτελείας. Αυτό είχε ως συνέπεια να επαναδραστηριοποιηθεί μεν ο κλάδος των κατασκευών και της μεταποίησης αλλά την ίδια ώρα η πλειοψηφία των κατασκευαστικών επιχειρήσεων στράφηκαν προς την ικανοποίηση της εξωτερικής ζήτησης για διαμερίσματα πολυτελείας των οποίων η τιμή πώλησης, λόγω του μέτρου πολιτογράφησης, συνήθως ξεπερνά τα 2 εκατ. Τιμές απαγορευτικές για μικρομεσαία πορτοφόλια.
Την ίδια ώρα, η επαναδραστηριοποίηση του κλάδου των κατασκευών και μεταποίησης δημιούργησε νέα αυξημένη ζήτηση για σπίτια/διαμερίσματα με χαμηλά ενοίκια, τα οποία απαιτούνται για να στεγάσουν τους εργάτες από Τρίτες Χώρες που φτάνουν για εργοδότηση στους κλάδους αυτούς, αλλά και στον τουρισμό που βρίσκεται σε άνθηση. (Σημειώστε ότι η αύξηση των αστέγων αφορά κυρίως αυτούς τους οικονομικούς μετανάστες.) Παράλληλα, η ζήτηση για ενοικίαση ενισχύεται κι από τα μονομελή νοικοκυριά ή μονογονεϊκές οικογένειες και νεαρά ζευγάρια, τα οποία αδυνατούν να αγοράσουν οικόπεδα και να κτίσουν το δικό τους σπίτι όπως έπραξαν οι παλαιότερες γενιές καθώς οι τιμές είναι απλησίαστες.
Φαντάζομαι πως κανείς δεν αρνείται την ανάπτυξη και την ενίσχυση της απασχόλησης σε κάθε κλάδο. Το στοίχημα όμως είναι να επιτευχθεί ανάπτυξη η οποία θα μεταφράζεται άμεσα σε ευημερία των πολιτών κι όχι το ανάποδο, να τους ρίχνει δηλαδή κατακόρυφα το επίπεδο διαβίωσης (βλέπε αγοραστική δύναμη).
Λόγω στα πιο πάνω, συμβαίνει το εξής παράδοξο, κυρίως στη Λεμεσό. Ενώ υπάρχει τεράστια ζήτηση για διαμερίσματα σε προσιτή τιμή αγοράς και ενοικίασης, υπάρχει υπερπροσφορά σε διαμερίσματα πολυτελείας σε τιμές άνω των 2 εκατ., τα οποία συνήθως δεν διατίθενται προς ενοικίαση. Δεν θα μπω σε ανάλυση των οικονομικών κινδύνων που προκύπτουν από τα πιο πάνω, το έχω πράξει σε προηγούμενα άρθρα, το έχουν εξαντλήσει ΕΚΤ, ΔΝΤ και πρώην μέλη του Δημοσιονομικού Συμβουλίου. Θα σταθώ μόνο σε προτεινόμενα μέτρα για αντιμετώπιση ή άμβλυνση του ζητήματος των ενοικίων. Η λίστα είναι ενδεικτική και με περιορισμένη ανάλυση για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου:
- • Μίσθωση/εξαγορά ημιτελών πολυκατοικιών που ελέω κρίσης εγκαταλείφθηκαν. Το κράτος στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής του θα ολοκληρώσει τα έργα αυτά με οικονομικό προϋπολογισμό ώστε να παρέχει άμεση στέγαση σε άστεγους ή άπορες οικογένειες - χωρίς να τους παραχωρείται η ιδιοκτησία του ακινήτου. Το μέτρο αυτό δύναται να επιλύσει οριστικά το πρόβλημα στέγασης για μικρής κλίμακας νοικοκυριά τα οποία ήδη οι κοινωνικές υπηρεσίες του κράτους συντηρούν ή θα έπρεπε να συντηρούν. Το μέτρο φέρει και περιβαλλοντική χροιά καθώς οι εγκαταλελειμμένοι αυτοί χώροι είναι τεράστιες εστίες κινδύνων/μόλυνσης.
- • Άμεση και υψηλή φορολόγηση των άδειων διαμερισμάτων/οικιών που οι ιδιοκτήτες τους δεν ενδιαφέρονται να τα ενοικιάσουν/εκμεταλλευτοϋν. Επαναφορά δηλαδή του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας σε διαφορετική παραλλαγή και με ξεκάθαρους στόχους αύξησης της προσφοράς για κατοικίες. Είναι μεγάλος ο αριθμός των διαμερισμάτων των οποίων οι ιδιοκτήτες απέκτησαν υπηκοότητα αλλά σήμερα δεν ενδιαφέρονται να παραχωρήσουν προς ενοικίαση.
- • Παροχή φορολογικών κινήτρων ώστε οι κατασκευαστικές εταιρείες να στραφούν προς αναπτύξεις προσιτές προς το ευρύ κοινό, συνδυαστικά με κίνητρα για διάθεσή τους προς μίσθωση.
- • Κίνητρα και δανειοδοτήσεις μέσω του Οργανισμού Χρηματοδότησης Στέγης (ή άλλων πιστωτικών ιδρυμάτων) για αγορά/ανέγερση νέας κατοικίας από νεαρά ζευγάρια/μονομελή νοικοκυριά/μονογονεϊκές οικογένειες.
- • Κατάργηση ή τροποποίηση του μέτρου για κατ' εξαίρεση παραχώρηση διαβατηρίων. Το μέτρο έχει πετύχει τον στόχο του 2013, αλλά σήμερα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ’ όσα καλείται να αντιμετωπίσει. Π.χ. Να αυξηθεί το όριο επένδυσης στα 5,5 εκατ. ή υποχρέωση επένδυσης στην πραγματική οικονομία συνδυαστικά με ακίνητες αναπτύξεις, όχι όμως εξ ολοκλήρου σε ακίνητα.
* Οικονομολόγος