Του Τάσου Γιασεμίδη*

Είναι πολλές οι φορές που ακούμε να γίνονται αναφορές σε κατηγορίες δανειοληπτών: αυτών που στρατηγικά δεν αποπληρώνουν-τις δόσεις τους εκμεταλλευόμενοι το "σύστημα", αυτών που σταμάτησαν να εξυπηρετούν τα δάνεια τους λόγω της οικονομικής κρίσης, αυτών που είναι συνεργάσιμοι και μη και αυτών των οποίων το δάνειο τους δεν είναι βιώσιμο. Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς που γίνονται, θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω κατηγοριοποίηση, εφόσον μέσα σε αυτές τις κατηγορίες υπάρχουν άτομα που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Σε πολλές περιπτώσεις ο διαχωρισμός αυτός είναι ξεκάθαρος. Κλασικό παράδειγμα στρατηγικού κακοπληρωτή είναι η περίπτωση που κάποιος αποδεδειγμένα έχει εισοδήματα, αλλά αποφάσισε να μην αποπληρώνει τις δόσεις του δανείου του. Αν δεν έχει αποταθεί στην τράπεζα του για αναδιάρθρωση τότε θεωρείται ως μη συνεργάσιμος και λογικά το τραπεζικό ίδρυμα θα έπρεπε ήδη να είχε προχωρήσει στην εκποίηση των υποθηκών.

Το ερώτημα είναι γιατί και πώς αυτή η κατηγορία των δανειοληπτών κατά¬φερε να ξεφύγει από τον νόμο των εκ¬ποιήσεων. Τις περισσότερες φορές πι¬θανή αιτία είναι η κατάθεση στο δικαστήριο ανταπαίτησης από πλευράς του δανειολήπτη για διαφωνία με το υπόλοιπο του δανείου. Μέχρι να εξεταστεί η υπόθεση δεν μπορεί να προχωρήσει οποιαδήποτε άλλη διαδικασία. Νοείται πως είναι δικαίωμα του κάθε δανειολήπτη να καταφύγει στη δικαιοσύνη.

0 υπολογισμός του υπόλοιπου του δανείου από το τμήμα του χρηματοοικονομικού επιτρόπου και η αποδοχή του αποτελέσματος και από τα δύο μέρη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πιθανή λύση για συντόμευση των διαδικασιών. Σε ό,τι αφορά τους δανειολήπτες που δεν μπορούν να αποπληρώσουν τη δόση τους λόγω της οικονομικής κρίσης, η ταξινόμηση φαντάζει πιο δύσκολη. Για παράδειγμα, οικογένεια με οικογενειακό εισόδημα 5.000 ευρώ και έξοδα 3.000 ευρώ κατέβαλλε δόση στο δάνειο της 2.000 ευρώ. Μετά το 2013, λόγω των περικοπών σε μισθούς και συντάξεις το οικογενειακό εισόδημα μειώθηκε στις 3.500 ευρώ, η οικογένεια δεν άλλαξε καθόλου τις συνήθειες της οπότε τα έξοδα της έμειναν τα ίδια, και ως εκ τούτου δεν μπορούσαν να καταβληθούν οι δόσεις. Αν στο ίδιο παράδειγμα η οικογένεια μείωνε τα έξοδα της και προχωρούσε σε αναδιάρθρωση του δανεισμού για μείωση και καταβολή των δόσεων του δανείου της τότε δεν θα θεωρείτο ότι έχει πληγεί από την οικονομική κρίση; Άρα και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να διευκρινιστεί ποια κατηγορία δανειοληπτών θα συμπεριληφθεί στο "δίχτυ προστασίας". Ίσως το πιο ηθικά ορθό να ήταν δανειολήπτες που επλήγησαν από την κρίση και ήταν συνεργάσιμοι. Ακολούθως θα πρέπει να αποσαφηνιστεί και το ακριβές περιεχόμενο του όρου "συνεργάσιμος". Σύμφωνα με τα όσα γράφονται διαφαίνεται ότι σε περίπτωση που πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια ως προς τους δανειολήπτες η κυβέρνηση θα καταβάλλει μέρος της δόσης. Άρα εύκολα μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι στο πρόγραμμα μπορούν να συμπεριληφθούν κυρίως δάνεια που μπορούν να καταστούν βιώσιμα με τη συνδρομή του κράτους. Με βάση τα πιο πάνω θα πρέπει να ξεκαθαριστεί επίσης σε ποιο ποσό θα αναδιαρθρώνεται το δάνειο. Αν δηλαδή το ποσό του δανείου είναι 100 και η αξία της υποθήκης 60, τότε πολύ πιθανόν θα μεταφέρεται στον φορέα το 60 και θα αναδιαρθρώνεται με βάση αυτό το ποσό για να μπορέσει να καταστεί βιώσιμο. Άρα, ως ένα ακόμη κριτήριο για την εφαρμογή του πλαισίου που σχεδιάζεται προκύπτει η βιωσιμότητα του δανείου.

0 δανειολήπτης, ο οποίος θα καταθέτει αίτηση για ένταξη του στο σχέδιο προστασίας της πρώτης κατοικίας, θα πρέπει καταρχάς να πληροί τα αριθμητικά κριτήρια (π.χ. αξία υποθήκης μέχρι συγκεκριμένου ποσού) και να αποδείξει ότι πραγματικά είχε την καλή διάθεση να αποπληρώσει αλλά δεν μπορούσε λόγω της δεινής οικονομικής θέσης που περιέπεσε μετά την οικονομική κρίση. Σίγουρα, η επιτροπή αξιολόγησης θα έχει κάποιο περιθώριο κινήσεων, ενώ θα αναζητείται και το ιστορικό του κάθε δανειολήπτη.

Είναι σημαντικό τα κριτήρια ένταξης στο πρόγραμμα να μην δίνουν κανένα απολύτως κίνητρο για μη αποπληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων (για αυτό και γίνεται σε αναφορά γεγονότος που παρήλθε, όπως η οικονομική κρίση του 2013), ενώ είναι ξεκάθαρο ότι σε περίπτωση που δανειολήπτης ο οποίος έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα δείξει ασυνέπεια και παύσει να καταβάλλει το μέρος της δόσης που του αναλογεί, τότε η υπόθεση του θα οδηγείται σε εκποίηση των υποθηκών, διαδικασία η οποία αναμένεται να γίνει ευκολότερη με τις αναμενόμενες αλλαγές στη νομοθεσία.

*Οικονομολόγος